Nas nie stanie, lecz Ty nie zaginiesz,
Pieśń Cię weźmie, legenda przechowa.
Wichrem chwały w historię popłyniesz,
Armio Krajowa
(Zbigniew Kabata ps. Bobo)
14 lutego 2018 r. obchodzimy 76. rocznicę powstania Armii Krajowej. Na mocy rozkazu Naczelnego Wodza generała broni Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 r. Związek Walki Zbrojnej został przemianowany na Armię Krajową, która stanowiła integralną część Polskich Sił Zbrojnych w okresie II wojny światowej.
Pamiętajmy (nie tylko przy okazji rocznicy) o żołnierzach AK oraz ich poświęceniu w walce o odzyskanie przez Polskę wolności.
Pamiętajmy o tych, którzy zginęli, ale również o tych, którzy przeżyli piekło wojny i okupacji, często także pobyt w komunistycznych więzieniach krajowych oraz sowieckich łagrach i odeszli już na wieczną wartę.
Nie zapominajmy także o tych, których wciąż mamy zaszczyt i przyjemność spotykać na uroczystościach rocznicowych, wykładach czy prelekcjach historycznych.
Zachęcamy Państwa do odwiedzania miejsc pamięci związanych z Armią Krajową.
Armia Krajowa – wybrane miejsca pamięci w obszarze działania łódzkiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej
Groby, pomniki, tablice na cmentarzach:
Cmentarz św. Rocha w Łodzi
- grób wojenny żołnierzy AK
Cmentarz parafialny w Łodzi – Łagiewnikach
- kwatera weteranów AK
Cmentarz Stary w Łodzi
- pomnik ku czci zamordowanych i poległych oficerów i żołnierzy AK Komendy Miasta Łódź
- grób gen. Franciszka Pfeiffera „Radwan”
Cmentarz pw. św Wincentego („Doły”) w Łodzi
- grób gen. Aleksandra Arkuszyńskiego „Maja”
Cmentarz parafialny w Łodzi – Rudzie
- grób płk. dypl. Józefa Szostaka
Cmentarz parafialny w Ręcznie (pow. piotrkowski)
- grób gen. Stanisława Karlińskiego „Burzy”
Cmentarz parafialny w Piotrkowie Trybunalskim (ul. Partyzantów)
- grób dowódcy 25 pp AK mjr Rudolfa Majewskiego „Leśniak”
Cmentarz komunalny w Chojnacie (pow. skierniewicki, gm. Kowiesy)
- tablica upamiętniająca bohaterską śmierć druha Feliksa Pendelskiego 6 czerwca 1943 r.
Cmentarz parafialny w Bęczkowicach (gm. Łęki Szlacheckie, pow. piotrkowski)
- grób wojenny partyzantów AK (Tadeusz Domański „Wicher”, Medard Lewandowski „Zagłoba”, NN „Kogut”)
- grób wojenny uczestniczek (AK) powstania warszawskiego (Anna Miketta „Hanka”, Wiera Miketta)
Tablice, pomniki, izby pamięci:
ŁÓDŹ:
kościół p.w. Miłosierdzia Bożego (ul. K. K. Baczyńskiego 156)
- tablica upamiętniająca dziewczęta i chłopców z ziemi wileńskiej wałczących w szeregach AK
kościół p.w. Św. Jerzego (ul. Św. Jerzego 9)
- tablica poświęcona żołnierzom Armii Krajowej inspektoratu lubelskiego i kieleckiego poległym w walce z Niemcami w latach 1941 – 1944
- tablica poświęcona Komendantom Okręgu Łódź Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej: gen. Leopoldowi Okulickiemu, ppłk Stanisławowi Juszczakiewiczowi, płk Ludwikowi Czyżewskiemu, gen. Michałowi Stempkowskiemu oraz komendantom m. Łodzi ZWZ – AK: kpt. Józefowi Grabińskiemu, mjr Janowi Łosiowi, ppłk Józefowi Stolarskiemu
- tablica upamiętniająca aresztowanych, więzionych i skazanych na śmierć żołnierzy i oficerów pierwszych podziemnych formacji wojskowych włączonych w 1942 r. do Armii Krajowej
- tablica upamiętniająca zamęczonych w obozach, więzieniach i łagrach oraz zmarłych po trudach wojennych żołnierzy Armii Krajowej, ofiarnych mieszkańców Okręgu Nowogródzkiego i Okręgu Wileńskiego AK (Towarzysze Broni i Ziomkowie 1999)
kościół p.w. Św. Stanisława Kostki (ul. Piotrkowska 265 Bazylika Archikatedralna)
- tablica upamiętniająca poległych i pomordowanych żołnierzy Okręgu Łódź Armii Krajowej
kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego (ul. Sienkiewicza 60)
- tablica upamiętniająca żołnierzy AK ziemi wileńskiej zgrupowania „Węgielnego” poległych w latach II wojny światowej miedzy Dźwiną a Wilnem
kościół p.w. Zesłania Ducha Świętego (pl. Wolności 15/16)
- tablica upamiętniająca żołnierzy Armii Krajowej
kościół p.w. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Św. Jana Bosko (ul. S. Kopcińskiego 1/3)
- tablica upamiętniająca dowódców i żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego „Wiano” i Nowogrodzkiego „Nów” wiezionym w łagrach sowieckich
- tablica upamiętniająca poległych i zmarłych żołnierzy 4 Brygady AK „Narocz” Okręgu Wileńskiego i jej dowódcę kpt. Longina Wojciechowskiego „Ronina”
kościół p. w. Najświętszego Serca Jezusowego (ul. Retkińska 127)
- tablica upamiętniająca poległych w boju oraz zamordowanych w więzieniach i łagrach sowieckich żołnierzy 6 Wileńskiej Samodzielnej Brygady Partyzanckiej Armii Krajowej
kościół p. w. Św. Józefa Oblubieńca NMP (ul. Farna 12)
- tablica pamięci Komendanta Obwodu Ruda Okręgu Łódź Armii Krajowej kpt. Dionizego Sikorskiego „Zosika” i żołnierzy obwodu
PIOTRKÓW TRYBUNALSKI
- klasztor oo. Bernardynów, ul. Słowackiego
sala Pamięci Żołnierzy AK
kamienica, ul. Słowackiego 1
- tablica upamiętniająca Stefana Roweckiego „Grota”, komendanta głównego ZWZ i AK,
ur. w Piotrkowie
RADOMSKO
kościół św. Lamberta, ul. Narutowicza 2
- tablica upamiętniająca żołnierzy 27 i 74 pp AK walczących na ziemi radomszczańskiej
- tablica upamiętniająca harcerzy Szarych Szeregów oraz żołnierzy Armii Krajowej
Muzeum Regionalne, ul. Narutowicza 1
- tablica upamiętniająca zdobycie przez żołnierzy Armii Krajowej pod dowództwem Stanisława Sojczyńskiego niemieckiego więzienia i uwolnienie 60 więźniów - w tym 41 akowców
WIELUŃ
kościół p.w. Św. Józefa, ul. Sienkiewicza 1
- tablica upamiętniająca oficerów Armii Krajowej, dowódcę Związku Odwetu i Kedywu
w Okręgu Warszawa mjr. sap. Jerzego Lewińskiego „Chuchro” oraz hubalczyka, komendanta Związku Walki Zbrojnej i AK w Łodzi mjr. Józefa Grabińskiego „Pomiana”
ŁĘCZYCA
zamek królewski, ul. Zamkowa 1
- tablica upamiętniająca mieszkańców ziemi łęczyckiej walczących w szeregach Armii Krajowej
SKIERNIEWICE
kościół pw. św. Jakuba w Skierniewicach
- tablica upamiętniająca poległych, zamordowanych i zmarłych żołnierzy AK Obwodu Sroka (Skierniewice)
dom przy ul. Mszczonowskiej 139
- tablica upamiętniająca magazyn broni pozyskiwanej ze zrzutów lotniczych oraz kryjówkę wielu poszukiwanych przez Gestapo żołnierzy AK
PŁOCK
bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, ul. Tumska
- tablica upamiętniająca żołnierzy AK obwodu płockiego i sierpeckiego
- tablica upamiętniająca żołnierzy AK – uczestników powstania warszawskiego oraz
ks. S. Wyszyńskiego „Radwana III” kapelana Grupy Kampinos
DRZEWICA
rynek
- pomnik upamiętniający m.in. żołnierzy 25 PP AK poległych i pomordowanych za wolną
i niepodległą Polskę
cmentarz parafialny, ul. Cmentarna
- tablica na ścianie kaplicy nagrobnej baronów Reyskich upamiętniająca
m.in. żołnierzy 25 pp AK poległych w czasie pacyfikacji Drzewicy 15 października 1944 r.
PARADYŻ
cmentarz parafialny, ul. Konecka
- kwatera wojenna 16 partyzantów AK z oddziału "Błysk" rozbitego przez Wermacht
i żandarmerię niemiecką we wsi Łuby Sobieńskie w nocy z 8 na 9 maja 1944 r.
KOLUSZKI
park miejski
- obelisk poświęcony żołnierzom VI oddziału partyzanckiego AK dowodzonego przez
por. Romualda Ziółkowskiego „Sama”
WRÓBLEW (gm. Wróblew, pow. sieradzki)
skwer obok placu zabaw
- Kamień z tablicą upamiętniającą księdza Apolinarego Leśniewskiego, kapelana wojskowego, kapelana Armii Krajowej Komendy Warszawa - Śródmieście
TRZEPNICA (gm. Łęki Szlacheckie, pow. piotrkowski)
sanktuarium na Pociesznej Górce
- kamień upamiętniający pierwszą walkę oddziału Armii Krajowej pod dowództwem Stanisława Karlińskiego „Burzy”
SŁOTWINY (gm. Koluszki, pow. łódzki wschodni)
- pomnik poświęcony poległym partyzantom z AK dowodzonego przez
por. Romualda Ziółkowskiego „Sama”
TRESTA (gm. Tomaszów Mazowiecki, pow. tomaszowski)
- pomnik ku czci partyzantów 25 pp Armii Krajowej poległych w walce z Niemcami 15 maja 1944 r.
DOMASZNO (gm. Drzewica, powiat opoczyński)
- głaz z tablicą upamiętniającą m.in. walkę żołnierzy 6 kompanii 25 pp AK z niemieckim oddziałem wieś Żdżary 14 października 1944 r.
KLEW (gm. Żarnów, pow. opoczyński)
Diabla Góra (wzniesienie 285 m n.p.m.)
- pomnik na szczycie upamiętniający żołnierzy 25. Pp Armii Krajowej walczących podczas II wojny światowej na ziemi piotrkowsko-opoczyńskiej,
- pomnik u stóp wzniesienia upamiętniający walkę żołnierzy 25 pp AK z siłami niemieckimi którzy 16 sierpnia 1944 r.
BARKOWICE MOKRE (gm. Sulejów, pow. piotrkowski)
- pomnik upamiętniający sformowanie 25 pp AK
SOBIEŃ (gm. Białaczów, pow. opoczyński)
- pomnik upamiętniający walki oddziałów AK: 2 pp, 3 pp, 25 p, 72 pp
TURSKO (gm. Gołuchów, pow. pleszewski)
kościół pw. św. Andrzeja Apostoła
- tablica upamiętniająca działania żołnierzy AK Obwodu Pleszew-Tursko
KURZESZYN (pow. rawski, gm. Rawa Maz.)
- pomnik ku czci m.in. żołnierzy AK aresztowanych we wsi w 1943 r. i wywiezionym
do KL Auschwitz
Piotrkowska Sala Pamięci jest miejscem, gdzie zgromadzono pamiątki z czasów okupacji, setki zbiorów dokumentujących działania podjęte na ziemi piotrkowskiej w obronie niepodległości kraju, szlaki bojowe, fotografie bohaterów, mundury.
Sala Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Łódź im. mjr Gaja, czyli Adama Trybusa Oficera AK, szefa Kedywu Okręgu AK Łódź powstała w stanie wojennym dzięki rodzinom i bliskim żołnierzy poległych z rozkazu okupanta. Dla zwiedzających otwarta jest niedziele i święta w godz. 11-13.
oprac. Bartosz Bijak, Anna Jóźwik, Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa Oddziału IPN w Łodzi